10/01/2024
Op maandag 18 september verdedigde Yannick Vandenplas zijn doctoraat aan de KU Leuven, getiteld een Belgisch beleidskader voor best-value biologische geneesmiddelen. Deze doctoraatsthesis was het resultaat van een vier jaar durend onderzoeksproject, dat tot stand kwam door een nauwe samenwerking tussen het RIZIV en de KU Leuven. Hieronder lichten we kort toe waar het onderzoek over ging en wat de belangrijkste bevindingen waren.
De thesis had als hoofddoelstelling om te komen tot een gebalanceerd beleid voor af-patent biologische geneesmiddelen in België. Dit zijn de biologische geneesmiddelen, of kortweg biologicals waar het patent van verlopen is. Als gevolg hiervan kunnen er gelijkwaardige versies van originele biologicals op de markt komen. Dit worden ook wel biosimilars genoemd. Door de competitie die ze introduceren in de Belgische markt, dalen de prijzen en krijgen meer patiënten toegang tot biologische geneesmiddelen. Het uiteindelijke doel van een gebalanceerd beleid bestaat erin om een omgeving te creëren waarin zowel originele biologicals als biosimilars naast elkaar kunnen bestaan. Dit heeft als resultaat dat onze Belgische zorg betaalbaar blijft en zodoende patiënten blijvend toegang krijgen tot noodzakelijke geneesmiddelen.
In het eerste deel van het onderzoek werd onderzocht hoe de Belgische markt voor af-patent biologicals functioneert. Er werd geconcludeerd dat er voldoende signalen zijn dat de huidige markt niet duurzaam is. Dit omwille van laag biosimilar gebruik, beperkte spontane prijserosie, en een verschuiving van af-patent biologicals naar duurdere alternatieven.
In het tweede deel van de thesis werd nagegaan hoe Belgische patiënten beter kunnen worden geïnformeerd over biosimilars. Uit eerder onderzoek is immers gebleken dat een beter vertrouwen in biosimilars bij patiënten leidt tot een hogere mate van biosimilar gebruik en betere klinische uitkomsten. Tijdens dit thesisonderzoek werden meer dan 650 Belgische patiënten bevraagd omtrent hun voorkeuren en informatienoden over biosimilars. Dit leidde tot de conclusie dat Belgische patiënten nood hebben aan meer informatie over biosimilars, en over biologicals in het algemeen. Daarnaast kwam men tot de vaststelling dat Belgische patiënten bereid zijn om over te stappen naar biosimilars, indien ze bij het overstappen voldoende ondersteuning krijgen van hun arts, verpleegkundige, of apotheker. Het dient met andere worden een nauwe wisselwerking te zijn tussen zorgverleners en de patiënt, indien er wordt overgestapt van een originele biological naar een biosimilar.
Ook werd in het tweede deel van dit onderzoek gekeken naar of en wat voor soort informatie patiëntenverenigingen verspreiden over biosimilars. Het is immers gekend dat patiëntenverenigingen een belangrijke rol spelen in het verspreiden van informatie naar patiënten. Er werd vastgesteld dat er heel wat informatie over biosimilars verspreid wordt door Europese patiëntenverenigingen. Helaas stelden de onderzoekers vast dat de kwaliteit sterk varieert, van voorbeelden met prima omschreven informatie tot foutieve en negatief geladen communicatie over biosimilars. Patiëntenverenigingen werken idealiter nauw samen met wetenschappelijke experten bij het ontwikkelen van dergelijke informatie voor patiënten. Op deze manier kan incorrecte informatie maximaal worden vermeden. Het dient een gebalanceerde vorm van informatie te zijn waarbij men in begrijpbare taal correcte informatie tot bij de patiënt brengt. De rol van patiëntenverenigingen voor het verspreiden van deze info is cruciaal.
Het derde deel van de thesis bestudeerde voorschrijfpraktijken bij Belgische artsen. Kortweg werd nagegaan wat de keuze van de arts bepaalt voor een originele biological, dan wel een biosimilar, of een nog ander product. Uit dit onderzoek bleek dat voorschrijfkeuzes een complexe keuze zijn, waarbij verschillende factoren mee deze keuze bepalen. Dit varieert van product-gerelateerde (bijvoorbeeld toedieningsvorm of -route), patiënt-gerelateerde (bijvoorbeeld het klinische profiel van de patiënt of diens voorkeuren), arts-gerelateerde (bijvoorbeeld de regio of omgeving waarin de arts werkt), zorgsysteem-gerelateerde (bijvoorbeeld voorschrijfrichtlijnen of voorkeuren van invloedrijke artsen of experten in het veld), en factoren gelinkt aan het farmaceutisch bedrijf (zijnde marketing en promotie).
Het vierde en laatste deel van deze doctoraatsthesis werd onderzocht in welke mate eerdere beleidsmaatregelen in België het gebruik van biosimilars hebben weten te verhogen. De overheid is zich bewust van het lage gebruik van biosimilars in België. Dit blijkt uit de reeks beleidsmaatregelen die in het verleden werd geïmplementeerd om het tij te doen keren. Na het onderzoeken van het effect van deze reeks beleidsmaatregelen werd besloten dat de huidige maatregelen ruimschoots onvoldoende waren om het gebruik van biosimilars te verhogen. Er is meer nodig om de situatie te keren en een meer duurzame marktsituatie voor af-patent biologicals te creëren.
De eerste stap naar een succesvol beleidskader is het begrijpen van de Belgische marktdynamiek in al zijn facetten. Wetenschappelijk onderzoek is hierbij essentieel. Onderzoek heeft bewezen waardevol te zijn in het identificeren van belemmeringen, uitdagingen en opportuniteiten voor beleidssystemen wereldwijd. De volgende uitdaging is om onderzoek te vertalen naar beleidsinterventies. België heeft de eerste stap gezet door dit onderzoeksinitiatief te lanceren. Nu is het tijd voor de volgende stap, die van een succesvolle implementatie in de praktijk.
Beleidsmakers zullen voor moeilijke keuzes komen te staan en moeten visie en doorzettingsvermogen tonen. De tijd is aangebroken voor meer doortastende maatregelen. Liever vandaag dan morgen. Want daar gaat het om, het waarborgen van een betaalbare en kwaliteitsvolle zorg voor patiënten in België. Niet alleen vandaag, maar vooral morgen.
De volledige thesis kan via deze link worden geconsulteerd en gedownload.
Auteur: PhD thesis – Yannick Vandenplas en artikel RAAM, RA Liga
