Lage rugpijn

Een zeurende pijn aan de onderrug na lang stilzitten of een inspannende namiddag in de tuin, we kennen het ongetwijfeld allemaal. Lage rugklachten komen nu eenmaal heel frequent voor en ongeveer 80 procent van de volwassenen krijgt er ooit mee te maken. Maar het hoeft helemaal niet meteen te wijzen op iets ernstigs. Of toch?

'Rugpijn is in de meeste gevallen inderdaad een volkomen goedaardige aandoening', zo benadrukt Filip Descheemaeker, kinesitherapeut in het UZ Gent. 'Die pijn kan plots komen aanzetten en relatief snel weer verdwijnen. Het merendeel van de klachten is al na enkele dagen voorbij,  maar sommigen krijgen er vier tot zes weken mee te kampen. Slechts een kleine minderheid ondervindt na vier tot zes weken nog steeds last. Wat de mogelijke oorzaken zijn, is moeilijk aan te geven. Al ligt er vaak wel een fysieke aanleiding of vorm van overbelasting aan de basis. Onmiddellijk naar de arts hollen hoeft zeker niet. Bij banale rugpijnklachten van beperkte duur, die onder de noemer 'aspecifieke lage rugpijn' geplaatst worden, zal de arts ook niet gemakkelijk de juiste oorzaak kunnen aanwijzen. Zelfs medisch beeldmateriaal biedt hier nauwelijks hulp. Zelden is het zo dat lage rugpijn aan één enkele oorzaak te wijten is en met een algemeen advies te verhelpen valt. Wat voor één persoon werkt, kan voor een ander helemaal geen verschil uitmaken. Aspecifieke lage rugpijn is nu eenmaal zeer individueel.' Over het algemeen kunnen we stellen dat er slechts in 15 procent van de gevallen een duidelijke en specifieke oorzaak voor de rugpijn bestaat.

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, geldt het ervaren van pijn op zich niet als een precair alarmsignaal. Belangrijke indicatoren dat er wél wat mis is, zijn de zogenaamde functiestoornissen, zoals een duidelijke uitstralende pijn naar de benen toe, die al dan niet met krachtverlies en sensibiliteitsproblemen in die zone gepaard gaat. Bij dergelijke klachten is een bezoek aan de arts zeker wel aan te raden. Een bezoek aan de huisarts is altijd zinvol wanneer je geconfronteerd wordt met een nieuwe of verontrustende rugpijn, omdat de huisarts goed geplaatst is om het onderscheid te maken tussen aspecifieke - goedaardige - lage rugpijn en andere vormen van rugpijn.

Filip Descheemaeker en Griet Brusselmans, beiden respectievelijk aangesteld als kinesitherapeut en pijnarts in het UZ Gent, maakten voor ons een top vijf van aandoeningen op, die het vaakst met lage rugpijn geassocieerd worden.

Bekkeninstabiliteit manifesteert zich meestal tijdens en na de zwangerschap, onder invloed van hormonale veranderingen. Het veroorzaakt pijn ter hoogte van het bekkengewricht of het schaambeen. In sommige gevallen is er ook van laterale of zijdelingse heuppijn sprake. In de verloskunde is het een bijster populaire term, die aanstaande moeders vaak de daver op het lijf bezorgt. Filip Descheemaeker weerlegt de negatieve weerklank: 'Bekkeninstabiliteit heeft te maken met het weker worden van de ligamentaire structuren, die het bekken omgeven en samenhouden. Dit natuurlijke proces gebeurt onder hormonale invloeden en is nuttig om de geboorte mogelijk te maken. Het bekken is sowieso een zeer stevige structuur, die zeker niet zomaar uiteen kan vallen, ook al worden de ligamenten weker. Maar het kan natuurlijk wel wat ongemakken met zich meebrengen. Wie echt veel last ondervindt, zal via de gynaecoloog doorverwezen worden naar een kinesitherapeut, die door middel van oefeningen of het gebruik van een steungordel, de klachten zal verminderen. Bij het merendeel van de patiënten verdwijnen de klachten spontaan na de zwangerschap.'

Elke zwangere vrouw kan bekkenklachten ontwikkelen. Het aantal voorafgaande zwangerschappen of lastige bevallingen spelen niet echt een rol. Dat zijn slechts fabeltjes. Maar vrouwen die een voorgeschiedenis van pijn in de onderrug met zich meedragen, hebben wel een grotere kans op bekkenpijn tijdens de zwangerschap.

'Discus bulging' betekent een licht uitpuilende tussenwervelschijf', verklaart dokter Griet Brusselmans. 'Door het ouder worden van de tussenwervelschijf wordt deze wat minder veerkrachtig. Om toch optimaal zijn functie van schokbreker te blijven vervullen, neemt hij als het ware de vorm aan van een plattere band. Maar dit geeft geen pijnklachten. Vroeger werd vaak ten onrechte gedacht dat deze 'discus bulging' de voorloper was van een hernia, maar nu weet men wel beter. Een discus bulging is een natuurlijk evolutieproces, waartegen niets ondernomen hoeft te worden. Patiënten bij wie dit vastgesteld wordt, hebben ook weleens de neiging om zeer voorzichtig te worden. Maar het is des te belangrijker dat het je niet belemmert om dingen te doen.'

'Kanaalstenose is een typisch verschijnsel bij de oudere bevolkingspopulatie', verduidelijkt Griet Brusselmans. 'Slijtage of degeneratie van de wervelkolom vormt immers de basis van het probleem. Kanaalstenose duidt op de vernauwing van het ruggenmergkanaal, die door artrose op de rugwervel, verdikte ligamenten, versleten tussenwervelschijven of specifieke vetafzetting veroorzaakt wordt. In principe kan een vernauwing overal in het ruggenmergkanaal optreden, maar de meest voorkomende plaats is in de onderrug. Het ruggenmerg krijgt minder plaats en dit veroorzaakt specifieke klachten. Mensen die eraan lijden, klagen voornamelijk van pijn in één of beide benen, maar het kan ook gepaard gaan met pijn in de onderrug. De klachten treden ook pas op na een eind wandelen en enige tijd rechtstaan. Ze zijn bijgevolg bewegings- en houdingsgebonden. De pijn in de rug en in de benen wordt bij stappen erger en de benen ervaren krachtverlies. Om de klachten te verminderen, gaan patiënten voorover buigen, hurken of zitten. Bij het vooroverbuigen krijgt het ruggenmerg opnieuw de nodige ruimte, worden de zenuwen van zuurstof voorzien en krijgt de patiënt weer kracht in de benen.' De mogelijke remedies zijn grotendeels afhankelijk van de specifieke oorzaak van het probleem. Is het vooral een verkeerde houding die de patiënt parten speelt, dan kan het aannemen van een andere houding hulp bieden. Soms kunnen ook epidurale infiltraties met cortisone de pijn verlichten. Een operatie om het ruggenmergkanaal te verbreden, kan overwogen worden wanneer het conservatieve beleid faalt.

Artrose is de algemene term voor slijtage. Het komt voor bij alle dragende gewrichten, zoals de enkels, de knieën, de nek en de rug. En het klinkt zeer contradictorisch, maar artrose is geheel goedaardig. Vanaf de midtwintiger jaren begint het menselijk lichaam immers te verouderen en het zoekt dan ook naar oplossingen om op een efficiënte manier te blijven functioneren. Artrose zal extra bot aanmaken op de gewrichten, waardoor het gewrichtsoppervlak wordt vergroot en de drukverdeling opnieuw optimaal kan verlopen. Het brengt dus voordelen met zich mee, maar het kan ook ongemakjes veroorzaken. Artrosepatiënten kunnen wat stijver zijn en hun algemene belastbaarheid kan lichtjes dalen, waardoor ze minder lang aan één stuk kunnen werken of waardoor ze 's morgens moeilijker op gang kunnen komen. Artrose wordt vaak geduid als oorzaak van rugpijn, maar het veroorzaakt niet per se pijn.

Artrose treft vooral de oudere bevolkingsgroep. Of jij in de toekomst artrose zal krijgen, is afhankelijk van heel wat factoren. Heb je er een genetische aanleg voor? In welke mate heb je jouw lichaam getraind, belast en verzorgd? Hoe ziet de kwaliteit van jouw botten eruit? ... Eraan proberen te ontsnappen is niet mogelijk. Het maakt deel uit van het natuurlijke verouderingsproces. En dat houdt ook in dat het niet meer verdwijnt. Het kan wel stabiel blijven of erger worden. Wat zeer belangrijk is, is dat patiënten blijven bewegen.

Hernia's maken geen deel uit van het rariteitenkabinet. Bijna iedereen kent ze bij naam. Maar met hun naam en faam zijn ook een aantal hardnekkige mythes verweven. Zo liggen tilincidenten, zoals vaak gedacht, inderdaad soms aan de basis van een lumbale hernia, maar het is zeker niet zo dat je bij het optillen van een zware doos zomaar plotseling door een hernia zal overvallen worden. De rug is immers van nature een zeer stevig geheel, dat erop voorzien is om allerhande bewegingen uit te voeren. Een hernia maakt geen onderscheid in leeftijd. Het kan zowel jong als oud treffen, maar tussenwervelschijven die reeds aan enige slijtage onderworpen zijn, lopen wel meer risico.

Maar wat zijn die beruchte hernia's nu precies? Wel, een hernia duidt op een scheurtje van de tussenwervelschijf en hoewel het bijzonder ernstig klinkt, is het dat zeker niet altijd. Dokter Griet Brusselmans licht toe: 'Een tussenwervelschijf is een drukverdelende elastische structuur tussen twee wervels. Bij een scheurtje in de buitenste banden, kan het zachte binnenste deel van de schijf uitpuilen. Soms kan dit stukje zorgen voor een prikkeling van of druk op de zenuw waardoor pijn ontstaat in de onderrug en het been. Een hernia hoeft echter niet steeds ernstige klachten te geven, sommige mensen zijn er zich zelfs nauwelijks van bewust. De pijnklachten kennen vaak een spontaan herstel binnen een tijdspanne van vier tot zes weken. In bepaalde gevallen zorgt de druk of ontsteking op de zenuwwortel echter voor erge pijn en gevoelsstoornissen in het been of in het volledige zadelgebied. Bij dergelijke uitgesproken en plotse klachten, moet de patiënt zeker snel door een arts gezien worden.

In afwezigheid van deze hoger beschreven alarmsymptomen, is de behandeling van een hernia in eerste instantie conservatief. Dat wil zeggen dat er ontstekingsremmers en spierontspanners worden voorgeschreven, vaak aangevuld met kinesitherapie. Wanneer de klachten na vier tot zes weken nog steeds even fel aanwezig zijn, kan een doorverwijzing naar een specialist zinvol zijn. Deze kan dan bijvoorbeeld een infiltratie met cortisone van de betrokken zenuw aanraden. Cortisone is immers een sterke ontstekingsremmer, die door zijn ontzwellend effect meer ruimte rondom de geknelde zenuw zal creëren, waardoor de zenuw zijn functies kan hernemen en de pijn vermindert.

'Maar niet enkel medicatie zal het herstel bevorderen', benadrukt Filip Descheemaeker. 'Een tussenwervelschijf krijgt zijn voeding net door middel van beweging, dus is het van essentieel belang dat de patiënt zo snel mogelijk opnieuw zijn dagelijkse routine aan bewegingsactiviteiten opstart. Bij rugklachten hebben we immers gauw de neiging om zeer voorzichtig te worden, maar dat is net niet goed voor de rug. Vrij snel beginnen te bewegen, afgewisseld met rust, is de boodschap.'

'De ziekte van Bechterew is een reumatologische aandoening, en ze manifesteert zich meestal bij jonge twintigers', verklaart dokter Brusselmans. 'Het is een aandoening, waarbij een ontstekingsreactie optreedt in de gewrichten van de wervelkolom. Dit leidt tot een verstijving van de wervelzuil, waardoor deze op termijn de kenmerken van een bamboestok verwerft en de patiënt letterlijk verstijft. Dit kan gepaard gaan met een voorovergebogen kromming van de wervelzuil, wat een karakteristiek beeld geeft op röntgenfoto's. De pijn situeert zich vaak net iets hoger of lager dan de onderrug, namelijk ter hoogte van de bekkengewrichten of tussen de schouderbladen. Het gaat voornamelijk om inflammatoire klachten, die periodiek voorkomen. Gemiddeld een op de tweehonderd patiënten krijgt er mee te kampen. Zo zeldzaam is het nu dus ook weer niet. De ernst is ook zeer wisselend, van nauwelijks merkbaar tot hevig invaliderend. Deze specifieke vorm van rugpijn wordt het best door de reumatoloog opgevolgd en behandeld.'

Bron: Goed Gevoel, 17 april 2013